فهیم در عمار مطرح كرد؛
می گفتند ما نیاز به مخاطب تخمه شکن نداریم
وبلاگ آفتاب: محمدتقی فهیم منتقد سینما بیان کرد که در دهه هفتاد از مدیران بنیاد فارابی شنیدم که عنوان کردند ما نیاز به مخاطب تخمه شکن نداریم و مشابه همان مسیر شوروی را با حذف مخاطب از سینما ادامه دادند.
به گزارش وبلاگ آفتاب به نقل از مهر، نشست «قهرمان پردازی در سینما» عصر روز گذشته شنبه ۱۷ مهر، با سخنرانی محمدتقی فهیم منتقد سینما در سالن شماره سه سینما فلسطین محل برگزاری سیزدهمین جشنواره مردمی «عمار» اجرا شد.
فهیم در ابتدای این جلسه با اشاره به سینمای قهرمان پرداز اظهار داشت: سینمایی سرگرم کننده است که قصه گو و قهرمان پرداز باشد؛ سینمایی که با قهرمان ساخته و پرداخته می شود، حتما سرگرم کننده است. اگر قرار باشد ما سینمای سرگرم کننده داشته باشیم، باید قهرمان فیلم را بسازیم، یعنی اینها الزام و ملزوم یکدیگر هستند.
وی افزود: بعد از انقلاب در مقام یکی از کشورهای تولیدکننده رتبه خوبی را به دست آوردیم، اما در رابطه با مخاطب ناکام ماندیم، بدین سبب که نتوانستیم با دل مخاطب پیش برویم. سینمای «دلی» دقیقاً آن سینمایی است که در رابطه با تماشاگر توفیق کسب می کند.
این منتقد سینما اظهار داشت: در تمام این سال ها گفته شده است که فیلم باید با ذهن، عقل یا مغز مخاطب کار کند و سینما باید اندیشمند و دارای پیام مستقیم باشد؛ همه این حرف ها تا زمانی درست است که بدنبال دل مخاطب باشیم، در غیر این صورت هر تلاشی در این جهت بیهوده خواهد بود. سینما در دهه شصت، چندسالی سینمای قصه گو شد، فیلم ها قهرمان داشت و به صورتی قهرمانانش کنش مند بودند و نسبت به مخاطبانش احساس وظیفه می کردند تا بتوانند او را سرگرم کنند؛ بدین سبب سرگرم کردن نخستین قدم ارتباط مخاطب با فیلم است.
فهیم افزود: چند سال بعد از انقلاب، نگاه سرگرم کننده به فیلم تبدیل به یک رویکرد ضد ارزش شد و هر اندازه که جلوتر رفتیم، کم کم سینما از سبد مصرفی خانواده ها حذف شد. حتی مدیران و مجموعه های دولتی در ارتباط دادن بودجه به پروژه ها بدنبال این بودند که افراد بتوانند هرچه سریع تر در فیلم ها مانیفست اعلام کنند. نتیجه این اتفاق سبب شد تا قهرمان و قصه گویی از سینما حذف شود.
وی اضافه کرد: زمانی که انقلاب در کشورمان صورت گرفت، مدیران همان تجربه و خطای شوروی را پیش رو قرار دادند و آن چیزی نبود جز حذف قهرمان و قصه گویی از سینما. این در حالیست که سینمای شوروی در دوره ای قدرتمندترین سینما بود، تا جایی که مکاتب مهم فیلمسازی در شوری پدید می آید که معروف ترین آن آیزنشتاین ۲۲ ساله است که با مکتب مونتاژ دنیا را تکان داد. بعد از مدتی در این کشور شاهد می باشیم که به سبب بی توجهی به عنصر سرگرمی و توجه به هدف گذاری دل مخاطب، شوروی عملاً چندسال بعد در مقابل سینمای غالب جهان عقب نشینی می کند.
فهیم افزود: آیزنشتاین در پشت این اتفاقات می نویسد که دیگر دوران قهرمان فردی در سینمای شوروی گذشته است، یعنی فیلمسازان به قهرمان جمعی توجه می کنند. دقیقاً مشابه این جمله را در دهه هفتاد از مدیران بنیاد فارابی شنیدم که عنوان کردند ما نیاز به مخاطب «تخمه شکن» نداریم و مشابه همان مسیر شوروی را با حذف مخاطب از سینما ادامه دادند.
وی اضافه کرد: در دهه هفتاد قرار شد تا سینمای فرهیخته و فعال داشته باشیم، اما با حذف مخاطب بدترین لطمه را به سینمای ایران زدند، تا جایی که از اواسط دهه هفتاد سینمای ایران به قول قماربازان سینمای مفت باز شد و همه چیز را مجانی باخت، یعنی تولید کرد اما مصرف کننده روز به روز کم شد.
این منتقد سینما اظهار داشت: در دهه اخیر روس ها تلاش کردند سینمای شان را از آن مسیر تغییر دهند، روس هایی که در مقطعی فیلمسازانش، بنیانگذار سینما در اروپا همچون سوئیس، مکزیک و حتی آلمان بودند. در آن مقطع آمریکا به موازات تصمیمات غلط این کشورها به سینمای قهرمان محور روی آورد و سینمایش بر دیگر کشورها غلبه شد.
وی اضافه کرد: سینمای آمریکا سینمایی است که در جهان حاکم است و در درجه اول با دل مخاطب کار می کند و در نهایت می تواند تأثیرات سیاسی و فرهنگی بگذارد تا جایی که بواسطه فیلم هایش بازتولید ارزش های آمریکایی و رویای آمریکای کند.
فهیم اظهار داشت: سینمای ایران با حذف قهرمان روند خوبی را طی نکرد و نمی کند و حتی امروز ما با سینمای حتی ضد ایرانی مواجه هستیم. سینمای ما اساساً سینمای ملی ندارد و شاید چند فیلم علی حاتمی را مثال بزنم که تا حدودی به مرز سینمای ملی نزدیک است. زمانی که فیلمساز در فیلم هایش بدنبال قصه و قهرمان پردازی نیست، در نهایت تبدیل به فیلمسازی می شود که با پیروی از برخی جریانات بیرونی، بدنبال دریافت جوایز از جشنواره های مختلف خارجی است، اما فیلمی که مورد نیاز مردم است، تولیدی بوده که متأثر از مجموعه پشتوانه تاریخی و هویتی کشور ایران باشد. قهرمان فاقد هویت دیگر قهرمان نیست؛ بدین سبب اصلی ترین وجه قهرمان این است که هویت تاریخی و ملی داشته باشد.
وی اضافه کرد: قهرمانی که فاقد ایدئولوژی، هویت و ریشه باشد، بدون تردید معنا ندارد. فیلم باید دارای شاخصه های ایرانی و بیش از آن شاخصه های ملی باشد. بی شک ایرانی بودن در زمینه اقتدار معنا می یابد یعنی فراتر از مرزها بحث ایران ارزش دارد، اما ارزش عنوان این است که به یک اثر ببخشد.
فهیم اظهار داشت: زمانی که درباره ی قهرمان صحبت می نماییم، حتما باید قهرمان ملی باشد. قهرمانی که مقرر است در سینمای ایران بسازیم، باید تجسم، تندیس و تبلور جامعه ایران باشد. همین طور زمانی که صحبت از قهرمان می نماییم، باید در کنارش ضدقهرمان ساخته شود. اصلی ترین مشکل سینمای ایران این است که فیلمسازانش، مسیر فیلمسازی را بلد نیستند. قهرمان زمانی قهرمان می شود که فیلمساز پشت دوربین بلد باشد که چگونه باید فیلم بسازد و نسبت به ابزارهای آن مسلط باشد. همین طور یکی از تمایزهای فیلمسازان با یکدیگر در خلاقیت هنری و فرم است که همین مورد موضوع خدادادی است و قابل آموزش نیست و در ناخودآگاه فرد شکل می گیرد.
این منتقد سینما مطرح کرد: برای قهرمان پردازی در فیلم، نیاز است که فیلمساز درباره ی کشورش اطلاعات داشته باشد و این همان پژوهش است. قهرمان پردازی در سینما برخلاف تصور روشنفکران، کار بسیار سختی است که اگر آسان بود، امروز در کشورمان فیلمسازان زیادی موفق به قهرمان پردازی می شدند. آن چیزی که امروز فیلمساز باید بدنبال آن باشد، آموختن سینما در اندازه ای است که میزانسن را بشناسد تا بتواند میزانسنی از قهرمان را ارائه کند، یعنی قهرمان از میزانسن ایرانی ساخته شود تا برای مخاطب قابل باور باشد. این اتفاق نمی افتد، مگر آنکه فیلمساز اهل مطالعه و پژوهش باشد و سینما را به لحاظ تکنیک فرا بگیرد. فیلم های آمریکایی به شکلی است که در همه بحران های سیاسی و اقتصادی خلاف جهت جریان هایی بوده که بدنبال تخریب جامعه است. تولیدات فیلمسازان آمریکایی به شکلی بود که برای آمریکا تمدن ساختند. تمدنی که مردم دنیا آنرا باور کردند. دلیل این امر هم تعهد فیلمساز به مردم بود.
وی اضافه کرد: سال ها از انقلاب مان می گذرد و اتفاق بزرگی که در انقلاب مان رخ داد این بود که زن ها با پوشش وارد جامعه شدند و در عرصه های مختلف خوش درخشیدند در صورتیکه لیبرال دموکراسی حاکم در دنیا می گوید با پوشش نمی توان فعال اجتماعی شد. آیا فیلمسازان ایرانی طی این سال ها توانستند این بخش از جامعه ما را بواسطه فیلم های شان به دنیا معرفی کنند؟
فهیم اظهار داشت: در بحث قهرمان هرچه فیلمسازان متعلق به حال جامعه و ریشه در گذشته باشند بیشتر می توانند در زمینه قهرمانی کار کنند. قهرمان و ضدقهرمان باید دارای خاصیت های نزدیک به هم باشد تا به امتحان نهایی که می رسند، قهرمان پیروز شود و ضد قهرمان شکست بخورد. به نظرم بهترین قهرمان در فیلم حاتمی کیا با نام «آژانس شیشه ای» بود که می توانیم از آن به عنوان الگویی در سینمای ملی یاد نماییم. فیلمی که دارای قهرمان و ضدقهرمان بود. فیلم های رضا میرکریمی تا قبل از فیلم «یه حبه قند» را می توان در قالب سینمای ملی نام برد. در این جهت می توان به فیلم «زیر نور ماه» و «خیلی دور، خیلی نزدیک» اشاره نمود. البته فیلم «به آهستگی» هم مناسب سینمای ملی است چونکه نقش زن در این فیلم کنشمند و معرف یک زن ایرانی بود.
این منتقد سینما اظهار داشت: قهرمان تعدادی از فیلمسازان ایران، ذلیل هستند یعنی قهرمانان از خود واقعیت قهرمان عقب تر هستند. فیلم «تک تیرانداز» درباره ی شهید زرین که دو سال پیش ساخته شد، مصداق بارز این جمله است. شهید زرین در کتاب ها خواندیم که شخصیت بسیار جذاب و قابلیت قهرمانانه داشت، اما وقتی این شخصیت تبدیل به فیلم شد، دیگر آن قدرت قهرمان را نداشت و قهرمان عقب تر از واقعیت فیلم باقی ماند، در صورتیکه قهرمان باید یک قدم از قهرمان واقعی جلوتر باشد. اما قهرمانان سینما هرچه تولید شده است، ده قدم عقب تر هستند و کاریزمای لازم را ندارند. در سینمای «دلی» قهرمان باید جذابیت و کاریزما داشته باشد و در سینمای ایران نمونه های کمی داریم که از واقعیت قهرمان ها جذاب تر و تأثیرگذارتر باشد.
وی با اشاره به فیلم «تختی» اظهار داشت: متأسفانه آقای توکلی شخصیت تختی را بصورت یک فرد عقب مانده افسرده نشان داد. تختی در فیلم آقای توکلی زمین تا آسمان با تختی واقعیت فرق داشت. قهرمان ملی نیازمند پشتوانه سینمای ملی است و سینمای ملی، پژوهش ملی می طلبد و در نهایت پژوهش نیازمند فرد متخصص نسبت به جامعه اش است. سالانه دولت اعتبارات کلانی را به سینمای کشور تزریق می کند که یک سری شارلاتان و سیاسی از آن خارج می شود و به قول قماربازان، مفت بازانی هستند که در داخل و خارج مفت می بازند. دلیل باخت در داخل این است که با پول مردم فیلم می سازند و بازتولید آن ارزش های مردمی نیست و دلیل باخت در خارج از کشور این است که باج می دهند.
فهیم در آخر عنوان کرد: امروز چرا مردم سیستان و بلوچستان باید از سینما محروم باشند؟ روش غلطی در سینمای کشور پیش گرفته شده است. امروز مدیران فارابی نمی دانند چه فیلمی مناسب کشور است و آن کسی فیلم می سازد که زورش برسد. از یک فیلمنامه می توان تشخیص داد که این فیلم خوب یا بد است و این امر وجود یک فرد متخصص را می طلبد که ما شاهدش نیستیم. گاهی باید چندین مرتبه فیلمنامه خوانده شود تا فیلم خوب را از فیلم بد تشخیص دهیم.
منبع: وبلاگ آفتاب
itemprop="bestRating">5
368
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب