خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۷۴؛
شب یلدا و خاطره ای که با خوانندگی محمدرضا فروتن ماندگار شد
به گزارش وبلاگ آفتاب، موسیقی متن و تیتراژ فیلم شب یلدا یکی از خاطره سازترین ملودی های در رابطه با طولانی ترین شب ایرانی ها است که سینمای ایران آنرا برای مخاطبانش به یادگار گذاشته است.
دریافت 4 MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان مبحث قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های در ارتباط با برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در چارچوب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در هفتاد و چهارمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «شب یلدا» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و آهنگسازی حمیدرضا یراقچیان رفتیم که با گذشت ۲۲ سال از تولید آن همچنان یکی از نوستالژیک ترین و خاطره سازترین ملودی های در رابطه با شب یلداست که می تواند در حافظه سینمایی مخاطبان سینمای ایران جایگاه ارزشمندی ایفا کند. موسیقی برآمده از حس و حال داستانی فیلم که برآمده از یک نگاه عاشقانه آنرا تبدیل به خاطره ای ماندگار در حوزه موسیقی تیتراژهای سینمای ایران کرد.
فیلم شب یلدا که به قول بسیاری الهام گرفته از زندگی کارگردان است محصول سال ۱۳۸۰ به کارگردانی کیومرث پوراحمد است که با بازی محمدرضا فروتن، هیلدا هاشم پور، الهام چرخنده و پروین دخت یزدانیان تولید شد. جالب این که در این فیلم علاوه بر حضور حمیدرضا یراقچیان بعنوان آهنگساز که تلاش زیادی برای عرضه یک موسیقی متفاوت و کمتر تجربه شده داشت، پری ملکی از هنرمندان پیشکسوت عرصه آواز بعنوان تنظیم کننده موسیقی صحنه ها و معلم آواز با عوامل اثر همکاری داشته است.
داستان فیلم هم از این مقرر است که حامد علیرغم علاقه بسیار به همسرش مهناز و فرزندش نازی، آنها را بعد از ده سال زندگی مشترک به خارج از کشور می فرستد. بهانه مهناز برای سفر، آزادی بیشتر است، اما بعد از خروج از کشور، رفتارهای مشکوکی از او سر می زند. دوستان حامد در خارج، به او اطلاع می دهند که مهناز با فردی به نام «آقای شریف» (از دوستان قدیمی حامد) در ارتباطست. حامد که از نظر روحی بسیار حساس شده، به همسرش بدگمان می شود و خویش را در خانه حبس می کند. در این زمان، او به صورت اتفاقی و به صورت تلفنی، با زنی مطلقه به نام «پریا فردوسی» آشنا می شود و به سفارش پریا، به مرور گذشته اش می پردازد. او به تدریج درمی یابد که مهناز او را دوست نداشته و بدون عشق با او زندگی کرده است. مهناز بعد از مدتی، تلفنی به حامد اطلاع می دهد که برای گرفتن اقامت، باید از حامد طلاق بگیرد و به عقد شریف دربیاید. حامد یک سال را در وضعیت سردرگمی و افسردگی می گذراند. در پایان فیلم، پریا به دیدار حامد می آید.
آنچه از شب یلدا توسط کیومرث پور احمد روایت شد، دربرگیرنده کاوش و جستجویی هوشمندان و هدف مند از کارگردان با تجربه ای بود که بحران و فروپاشی و شکست خانواده در جامعه امروزی را به درستی پیش روی مخاطبان قرار داد. شرایطی که در نهایت به امید و رهایی می انجامد و شرایط مطلوبی را برای شخصیت اول فیلم فراهم می سازد. آنچنان که نه وارد کلیشه های رایج آن سال های سینما و تلویزیون ایران کند بلکه فضای روانشناسانه و جامعه شناسانه که شب یلدا را برای کیومرث پور احمد تبدیل به یکی از بهترین آثارش و حتی یکی از بهترین آثار سینمای ایران در دهه هشتاد کرد و طبیعتاً رسیدن به چنین سطحی دربرگیرنده رعایت مولفه هایی است که خارج از قامت نویسندگی، کارگردانی، بازیگری، روشهای فنی سینمایی در حوزه موسیقی هم متبلور می شود.
این ردپای موسیقی که به آن اشاره شد، در فیلم شب یلدا اساسا یکی از مولفه های پیش برنده جریان و هدف فیلم است که در قامت یک مکمل عمل نمی کند، بلکه شاخصه ای است که بدون آن نمی توانستیم تماشاگر شب یلدایی باشیم که این چنین در حافظه تاریخی مان باقی بماند. مولفه ای که هم در موسیقی تیتراژ و هم در موسیقی متن اثر به وضوح دیده می شود و باوجود انتقادات و نقطه نظراتی که می تواند از زاویه دید کارشناسان مورد مداقه قرار گیرد اما توانسته ملودی دلنشین و در خدمت اثری را برای مخاطبان به ارمغان بیاورد. کما این که اساساً موسیقی در «شب یلدا» آن هنگام شروع می شود که حامد بعد از وداع تلخی که در فرودگاه دارد، در شبی بارانی با موسیقی «با تو رفتم با تو باز آمدم» در اوج تنهایی مواجه می شود. او پر از اشک و گریه است و این چنین خویش را در هم تنیده با موسیقی می بیند. شرایطی که آغاز گر موسیقی تیتراژی است که حامد را با یک خانه پر از تنهایی مواجه می کند، تنهایی که در ترکیب موسیقی آنرا عضو جدایی ناپذیری از شب یلدا می کند که طبیعتاً کار آهنگسازش هم سخت تر و سخت تر می شود.
حمیدرضا یراقچیان آهنگساز فیلم سینمایی شب یلدا چندی قبل بود که در یگ گفتگوی رسانه ای در رابطه با نحوه همکاری خود با کیومرث پوراحمد و ساخت ملودی برای یک اثر بر اساس موسیقی توضیح داد: قبل از ساخت فیلم «شب یلدا» من به واسطه یکی از دوستانم با آقای پوراحمد آشنا شدم و دوستی و رابطه بسیار خوبی هم بین ما شکل گرفت. زمانی که قرار شد این فیلم ساخته شود من برای ساخت موسیقی متن و تیتراژ یراقچیان: وقتی من یا هر آهنگسازی به پروژه ی سینمایی اضافه می شویم، می توانیم ایده بدیم و کارگردان بپذیرد یا نپذیرد. من اندیشه کارگردان را می گیرم و هنر خودم را بر روی آن بارگذاری می کنم. اگر نوآوری باشد که با آن اندیشه همسو شود، به درخشان تر شدن اثر شتاب می دهد پایانی به این پروژه پیوستم. در رابطه با حضور خانم پری ملکی هم باید بگویم که این هنرمند از بانوان موسیقیدان بزرگ ایران هستند، تمام موسیقی ها و آوازهایی که محمدرضا فروتن در فیلم اجرا می کند را کار کرده بودند. حتما به خاطر دارید که شخصیت حامد با بازی جناب فروتن، دو یا سه آهنگ را در فیلم می خواند که خانم ملکی هم بر روی صدا و هم روشهای فنی او کار کرد. البته ما در حین ساخت خود فیلم اصلاً با هم روبرو نشدیم و آشنایی من با ایشان هم پس از این فیلم شکل گرفت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا انتخاب سازها بر مبنای شخصیت ها بوده یا خیر؟ اظهار داشت: در واقع و تا جایی که من می دانم انتخاب سازها برپایه شخصیت پردازی ها نبوده. اقای پوراحمد بسیار بر نقش موسیقی در فیلم تاکید داشت و برایش مهم بود اما خود ساز قرار نبود نشان دهنده چیزی باشد. قطعات و قرارگیری این سازها در موقعیت های فیلم به بدنه داستان کمک می کردند. کیومرث پوراحمد در کنار این که کارگردان کاملی است، شناخت و دانش زیادی هم از موسیقی دارد. بنابراین از سازها بعنوان یک زبان مشترک برای بیان احساسات شخصیت ها بهره برده. مثلا آن ساز ویولن که در آخر وارد داستان می شود، بیشتر برای نشان دادن سوز تنهایی و بهم ریختگی تفکر استفاده شده. ما اصلاً ساز ویلون را در فیلم نمی بینیم، تنها بر روی نقاشی یک ویلون، قطعه ای آوانگارد از موسیقی نواخته می شود. قطعه ای که در جایی آرام می شود و در جایی اوج می گیرد. انگار یک جورایی می خواهد تصویر گذشته و تسویه حساب حامد را نشان دهد. در آخر هم می بینیم که خون دست پریا از دستش میچکد و روی تصویر نقاشی شده ویلون روی کاغذ دقیقا بر روی خون حامد میچکد تا در واقع نشان دهنده پیوند این دو باهم باشد. یا مثلا مهناز به جهت اینکه وابستگی عاطفی دروغین خویش را به حامد نشان دهد پشت پیانو می نشیند تا با نواختن آن خیانتی که در وجودش درحال شکل گیری است را پنهان کند.
آهنگساز فیلم سینمایی شب یلدا در همین راستان ادامه می دهد: اتفاقاً یکی از خاطرات مهم از آن فیلم برایم اینست که پس از مراحل فیلمبرداری وقتی به ساخت موسیقی و سینک شدن آن بر روی فیلم رسیدیم، آنقدر تلاش کردم با دقت کار کنم که بیننده فکر می کند خود شخصیت مهناز با بازی الهام چرخنده پیانو را می نوازد. گام خوانندگی خانم چرخنده هم در حین اجرا تغییر می کرد و به این چالش افتادم که کوک پیانو را طوری پیاده کنم که آن افت گامی که پیدا می شود با حالت دراماتیک بازی خانم چرخنده تطابق پیدا کند. اگر یادتان باشد مهناز گریه می افتد و همین مبحث با افت گام او همزمان می شود. بخش در ارتباط با سه تار نوازی آقای فروتن هم آموزش و پیاده سازیش برعهده خانم پری ملکی بود
یراقچیان در قسمت دیگری از گفتگوی رسانه ای خود در رابطه با تضادهایی که در قسمت های مختلف موسیقی فیلم دیده می شد هم بیان نمود: انتخاب و پیاده سازی این وجه تضاد و فضاسازی بر عهده خود کارگردان است، من تنها تفکر آقای پوراحمد را تقویت کردم. وقتی من یا هر آهنگسازی به پروژه ی سینمایی اضافه می شویم، می توانیم ایده بدیم و کارگردان بپذیرد یا نپذیرد. من اندیشه کارگردان را می گیرم و هنر خودم را بر روی آن بارگذاری می کنم. اگر نوآوری باشد که با آن اندیشه همسو شود، به درخشان تر شدن اثر شتاب می دهد. مثلا در موسیقی تیتراژ پایانی من با ملودی خودم شروع کردم و بعد وارد موسیقی های قدیمی فیلم می شود و بعد باردیگر وارد ملودی ساخت من می شود. اینها را در چهار بخش انجام دادم و همه را در هم تلفیق کردم. با این کار می خواستم بیننده در انتها خاطراتش و خود فیلم را برای خود مرور کند.
این هنرمند در قسمت پایانی گفتگوی خود تصریح می کند: از این فیلم خاطرات زیادی دارم اما یکی از مهم ترین خاطره ها اینست که آن روزها در خیلی از روزنامه ها و خبرگزاری ها خبری با این تیتر منتشر گردید که آلبوم موسیقی متن فیلم «شب یلدا» جزو پرفروش ترین موسیقی های متن فیلمهای ایرانی شده. حتی مجله ای دارم از آن زمان که تیتر زده بود فروش آلبوم موسیقی این فیلم از موسیقی گروه آریان و مرحوم ناصر عبدالهی هم پیشی گرفته. یا خاطره ای دیگر اینست که من به جهت اینکه بتوانم موسیقی را بسازم که در آن از تلفیق سازهای قدیمی و جدید و موسیقی قدیمی استفاده شده باشد، مجبور شدم برای ساخت قطعه ای که با نی اجرا می شد از سه نوازنده نی با کوک های مختلف کمک بگیرم. چون هیچ نوازنده نی ای نبود که بتواند گام ها را به این شکل تغییر دهد.
به هر ترتیب موسیقی فیلم «شب یلدا» از نقطه آغاز تا پایانش دربرگیرنده حس و حالی متفاوت و کمتر تجربه شده در موسیقی فیلمهای آن روزگار بود که توانست با استفاده از آنچه در روایت کیومرث پور احمد دیده می شد، حرف های متفاوتی برای گفتن داشته باشد که شنیدن بخش هایی از آن در طولانی ترین شبهای سال می تواند خالی از لطف نباشد.
منبع: aftablog.ir
itemprop="bestRating">5
606
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب